Ξεκινάω την κριτική του βιβλίου λέγοντας πως αυτό το βιβλίο δεν ήταν για μένα ένα απλό ανάγνωσμα, αλλά μια πηγή έμπνευσης και κατανόησης της Τουρκίας.
Ο Παμούκ αρχίζει από την πρώτη σελίδα να παίζει με τις λέξεις: ο ποιητής εν ονόματι Κα, πηγαίνει από την Γερμανία στην τουρκική πόλη του Καρς, η οποία είναι αποκλεισμένη από το χιόνι (στα τουρκικά kar), για να ερευνήσει τις αυτοκτονίες κοριτσιών με μαντήλα, που έχουν καταγραφεί τον τελευταίο καιρό στην περιοχή. Ο Κα είναι ένας κοσμικός, άθεος και μεγαλωμένος στην Κωνσταντινούπολη Τούρκος, που δεν μπορεί να κατανοήσει την προσκόλληση στη θρησκεία, που παρουσιάζουν οι κάτοικοι των ανατολικών επαρχιών, όπως αυτή του Καρς. Όταν φτάνει στο Καρς, όλοι ασχολούνται με τον ξένο που ήρθε από την Γερμανία. Γιατί ήρθε σε ένα τόσο απομακρυσμένο μέρος; Ήρθε να εκθέσει την πόλη μας γράφοντας για τις αυτοκτονίες; Είναι πράκτορας των Κούρδων ή των Ευρωπαίων;
Εκτός από το ζήτημα με τις αυτοκτονίες, ο Κα πηγαίνει και για άλλον έναν λόγο στο Καρς. Έχει στο μυαλό του την παλιά του συμφοιτήτρια, την Ιπέκ, η οποία ζει εκεί και αναμένει να την συναντήσει. Μόλις την ξαναδεί, τα συναισθήματά του θα τον κατακλύσουν και ο τρόπος κατανόησης του κόσμου, στον οποίο ζει, θα αλλάξει. Ξαφνικά, η ατμόσφαιρα της εξαθλιωμένης αυτής πόλης, θα του φέρει την έμπνευση που είχε χάσει εδώ και χρόνια και ίσως να τον φέρει και πιο κοντά στον Θεό, που πάντα απαξίωνε. Το χιόνι είναι τόσο πολύ που έχει αποκλείσει το Καρς και κανείς δεν μπορεί να φύγει για λίγες ημέρες.
Το δυνατό σημείο του βιβλίου δεν είναι τόσο η πλοκή, όσο η σκιαγράφηση της κατάστασης στην Τουρκία όλα αυτά τα χρόνια με την πάλη του κοσμικόδοξου με το ισλαμικό στοιχείο. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι αυτό το βιβλίο αποτελεί ένα ψυχογράφημα του μέσου Τούρκου, είτε αυτός ανήκει στους κοσμικούς, εξευρωπαϊσμένους πολίτες της, είτε ανήκει στους ευσεβείς πιστούς του Ισλάμ, που δεν θέλουν να απαρνηθούν την πίστη και τα έθιμά τους. Ιδιαίτερα οι συζητήσεις που γίνονται από τους ήρωες του μυθιστορήματος σχετικά με τη μαντήλα και το πού επιτρέπεται ή όχι να φοριέται, μας εισάγουν στον κόσμο αυτών των ατόμων και μας δίνουν να καταλάβουμε τον τρόπο σκέψης και δράσης τους, χωρίς ο συγγραφέας να παίρνει ποτέ ξεκάθαρη θέση υπέρ ή κατά αυτής της πρακτικής.
Ιδιαίτερα για μένα που μελετάω την πολιτική της γείτονα χώρας, αυτό το μυθιστόρημα ήταν τουλάχιστον διαφωτιστικό. Το Καρς γίνεται, για τις ανάγκες του βιβλίου, μια μικρογραφία όλης της Τουρκίας και των συγκρούσεων που βιώνει από την ίδρυσή της. Αλλά και για τον αναγνώστη που δεν είναι μελετητής, το βιβλίο αυτό τον εισάγει στον διχασμένο κόσμο της Τουρκίας και τον μεταφέρει στο επαναστατικό κλίμα της Ανατολίας.
Το μόνο μειονέκτημα που θα έλεγα ότι υπάρχει, είναι ο όγκος του βιβλίου. Πάντα δυσκολεύομαι με τις πολλές σελίδες και τις πολλές περιγραφές, αλλά αυτό είναι κάτι προσωπικό φυσικά, και δεν μπορώ να πω ότι με απέτρεψε από το να ολοκληρώσω το βιβλίο. Τέλος, να προσθέσω ότι η έκδοση με το επίμετρο του συγγραφέα ήταν εξαιρετική, καθώς στο επίμετρο ο Παμούκ μας διαφωτίζει σχετικά με τις σκέψεις του και τα κίνητρά του κατά τη συγγραφή του βιβλίου.
Σχόλια