Μόνος στο Βερολίνο – Hans Fallada

« - …σκίσε την κάρτα. Πέταξέ τη μαζί με τα υπόλοιπα χαρτιά στο καλάθι των αχρήστων!

-       Πολύ επικίνδυνη η ιδέα σου, αγαπητέ μου! Αν ένας κλητήρας ή μια περίεργη καθαρίστρια δει αυτήν την κάρτα, τότε πάει, ξόφλησα.

-       Κάψ’την!

-       Δεν γίνεται, έχουμε κεντρική θέρμανση!

-       Άναψε ένα σπίρτο και καψ’τη στο τασάκι σου. Δεν θα σε δει κανείς.

-       Θα με δεις εσύ.»

Το «Μόνος στο Βερολίνο» δεν είναι ένα βιβλίο μόνο για τον φόβο, τη διαφθορά και τη σήψη των απολυταρχικών καθεστώτων, αλλά ένα βιβλίο για αυτούς που αντιστέκονται ακόμη και αν είναι οι μόνοι.

Στο βιβλίο παρακολουθούμε τις ζωές των ενοίκων μιας πολυκατοικίας στο Βερολίνο του 1940. Σε αυτήν την πολυκατοικία υπάρχουν χαφιέδες, τύπου του περιθωρίου, ένας συνταξιούχος δικαστής, μια ηλικιωμένη Εβραία και ένα ζευγάρι, οι Κβάνγκελ που μόλις έχασαν το μοναχοπαίδι τους στον πόλεμο.

Ο Ότο Κβάνγκελ είναι ένας μουντρούχος, τσιγκούνης, εργοδηγός σε εργοστάσιο επίπλων που ζει τη ζωή του απλά και μίζερα. Όταν η γυναίκα του, Άννα ξεστομίζει τη φράση «Εσύ κι ο Φύρερ σου!» στο άκουσμα του χαμού του παιδιού τους, ο Ότο αποφασίζει να δείξει σε αυτή και σε όλον τον κόσμο ότι δεν είναι οπαδός κανενός Φύρερ. Οι δυο τους ξεκινούν να γράφουν κάρτες με μηνύματα εναντίον του καθεστώτος και να τις ρίχνουν σε διάφορα κτήρια σε ολόκληρο το Βερολίνο.

Ο συγγραφέας πλέκει τις ζωές των ενοίκων της πολυκατοικίας δίνοντάς μας μια σαφή εικόνα όλων των τύπων ανθρώπων που μπορούσε κανείς να συναντήσει στη ναζιστική Γερμανία του 1940. Η γραφή είναι απλή, αλλά καταφέρνει να σου περάσει όλα τα μηνύματα και πολλές φορές να σου τρυπήσει το στομάχι.

Πρόκειται για ένα βαρύ βιβλίο. Σε κάποιες στιγμές δεν μπορούσα να συνεχίσω το διάβασμα από τις περιγραφές της βίας και της εξαθλίωσης. Πολύ ενδιαφέρον και σημαντικό βρήκα το γεγονός ότι το βιβλίο γράφτηκε το 1946, μια ανάσα δηλαδή μετά το τέλος του πολέμου. Επομένως, όσα γράφονται είναι ρεαλιστικά και δεν έχει προλάβει να τα σκεπάσει το πέπλο της λήθης ή της ωραιοποίησης και ηρωοποίησης των γεγονότων που φέρνει συνήθως η πάροδος του χρόνου.

Δεν ξέρω αν συγκαταλέγεται στα κλασικά αναγνώσματα, αλλά για μένα θα πρέπει, διότι σκιαγραφεί αριστοτεχνικά τη διαφθορά τέτοιων συστημάτων, τον τρόμο που επιβάλλουν στους πολίτες σε σημείο να φοβούνται ακόμη και μέλη της ίδιας τους της οικογένειας αλλά και την ανάδειξη σε αρχηγικές θέσεις όχι εκείνων που αξίζουν αλλά εκείνων που υπηρετούν το καθεστώς.

Μια ωδή στην αντίσταση, λοιπόν! Έστω την μικρή, αυτή που μας φαίνεται μηδαμινή, αλλά παρόλα αυτά βάζει σε κίνδυνο τη ζωή του Ότο και της Άννα Κβάνγκελ και σε «μπελάδες» το ναζιστικό καθεστώς.