Ρουμί: Ο Πέρσης μυστικιστής και δερβίσης, που έζησε πριν από 807 χρόνια, έχει ένα τεράστιο κοινό στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο. Η Jane Ciabattari εξηγεί τη διαρκή επιρροή του.
Τα εκστατικά ποιήματα του Τζαλάλ αλ-Ντιν Μουχάμαντ Ρουμί (Jalal ad-Din Muhammad Rumi), ενός Πέρση ποιητή και δασκάλου Σούφι που γεννήθηκε πριν από 807 χρόνια, δηλαδή το 1207, έχουν πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα τα τελευταία χρόνια, γεγονός που τον καθιστά τον δημοφιλέστερο ποιητή στις ΗΠΑ. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι θαυμαστές του αποτελούν τεράστιο πλήθος.
«Είναι αυτή η συναρπαστική φιγούρα σε όλους τους πολιτισμούς», λέει ο Brad Gooch, ο οποίος γράφει μια βιογραφία του Ρουμί που θα ακολουθήσει τη σειρά των αναγνωρισμένων βιβλίων του για τους Frank O'Hara και Flannery O'Connor. «Ο χάρτης της ζωής του Ρουμί καλύπτει 2.500 μίλια», λέει ο Gooch, ο οποίος έχει ταξιδέψει από τη γενέτειρα του Ρουμί το Vakhsh, ένα μικρό χωριό στο σημερινό Τατζικιστάν, στο Σάμαρκαντ στο Ουζμπεκιστάν, το Ιράν και τη Συρία, όπου ο Ρουμί σπούδασε στη Δαμασκό και το Χαλέπι στην ηλικία των είκοσι. Η τελευταία του στάση ήταν το Ικόνιο, στην Τουρκία, όπου ο Ρουμί πέρασε τα τελευταία 50 χρόνια της ζωής του. Σήμερα ο τάφος του Ρουμί προσελκύει σεβαστούς οπαδούς και αρχηγούς κρατών κάθε χρόνο για μια τελετή χορού (στροβιλισμού) των δερβίσηδων στις 17 Δεκεμβρίου, την επέτειο του θανάτου του.
Η στιγμή που άλλαξε τη ζωή του Ρουμί ήρθε το 1244, όταν γνώρισε έναν περιπλανώμενο μυστικιστική γνωστό ως Shams του Tabriz. «Ο Ρουμί ήταν 37 ετών, ένας παραδοσιακός μουσουλμάνος ιεροκήρυκας και λόγιος, όπως ήταν ο πατέρας και ο παππούς του», λέει ο Gooch. «Οι δύο τους είχαν αυτήν την ηλεκτρισμένη φιλία για τρία χρόνια - εραστής και αγαπημένος [ή] μαθητής και σεΐχης, δεν είναι ποτέ ξεκάθαρο» Ο Ρουμί έγινε μυστικιστής. Μετά από τρία χρόνια ο Shams εξαφανίστηκε - «πιθανώς δολοφονήθηκε από έναν ζηλιάρη γιο του Ρουμί, διδάσκοντας του πιθανότατα ένα σημαντικό μάθημα αποχωρισμού» Ο Ρουμί το αντιμετώπισε γράφοντας ποίηση. «Το μεγαλύτερο μέρος της ποίησης του που έχουμε στη διάθεσή μας είναι από το χρονικό διάστημα από 37 έως 67 ετών. Έγραψε 3.000 [τραγούδια αγάπης] στον Shams, τον προφήτη Μωάμεθ και τον Θεό. Έγραψε 2.000 rubayat, τετράστιχα. Έγραψε σε στίχους ένα πνευματικό έπος έξι τόμων, το Masnavi.»
Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, ο Ρουμί ενσωμάτωσε την ποίηση, τη μουσική και το χορό στη θρησκευτική πρακτική. «Ο Ρουμί στροβιλιζόταν ενώ διαλογιζόταν και συνθέτοντας ποίηση, την οποία υπαγόρευε», αναφέρει ο Gooch. «Αυτό κωδικοποιήθηκε μετά το θάνατό του σε κομψό διαλογιστικό χορό.» Ή, όπως έγραψε ο Ρουμί, στο Ghazal 2.351: «Συνήθιζα να απαγγέλλω προσευχές. Τώρα απαγγέλλω ρίμες και ποιήματα και τραγούδια. " Αιώνες μετά το θάνατό του, το έργο του Ρουμί απαγγέλλεται, ψάλλεται, μελλοποιείται και χρησιμοποιείται ως έμπνευση για μυθιστορήματα, ποιήματα, μουσική, ταινίες, βίντεο YouTube και tweets (ο Gooch δημοσιεύει στο twitter τις μεταφράσεις του στον λογαριασμό @RumiSecrets).
Γιατί αντέχει στον χρόνο το έργο του Ρουμί;
Το εσωτερικό μάτι
«Είναι ποιητής της χαράς και της αγάπης», λέει ο Gooch. «Το έργο του προέρχεται από το να ασχολείται με τον χωρισμό του με τον Shams και από την αγάπη, την πηγή της δημιουργίας και την αντιμετώπιση του θανάτου. Το μήνυμα του Ρουμί μεταφέρεται και επικοινωνείται. Είδα μια αυτοκόλλητη ετικέτα προφυλακτήρα μία φορά, με έναν στίχο από τον Ρουμί: «Πέρα από τις ιδέες για λανθασμένες και ορθές πράξεις υπάρχει ένα πεδίο. Θα σε συναντήσω εκεί.»
«Ο Ρουμί είναι ένας πολύ μυστηριώδης και προκλητικός ποιητής και φιγούρα για την εποχή μας, καθώς προβληματιζόμαστε με την κατανόηση της παράδοσης των Σούφι [και] τη φύση της έκστασης και της αφοσίωσης καθώς και τη δύναμη της ποίησης», λέει η ποιήτρια Anne Waldman, συνιδρυτής μαζί με την Άλλεν Γκίνσμπεργκ της Jack Kerouac School of Disembodied Poetics του Πανεπιστημίου Naropa, όπου είναι καθηγήτρια ποιητικής. «Και η ομοφυλοφιλική παράδοση επίσης, ολοκληρωμένη ή όχι. Ανήκει σε μια μακρά παράδοση εκστατικών θεατών από τη Σαπφώ στον Walt Whitman. "
«Κατά το πέρασμα του χρόνου, σε διαφορετικούς τόπους και πολιτισμούς, τα ποιήματα του Ρουμί διατυπώνουν το τι σημαίνει να νιώθεις ζωντανός», λέει ο Lee Briccetti, εκτελεστικός διευθυντής του Poets House, συν-χορηγός μιας σειράς εθνικών βιβλιοθηκών στις ΗΠΑ που περιλαμβάνουν τον Ρουμί. (Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο Ντιτρόιτ και τις Κουίνς και κατευθύνεται προς το Σαν Φρανσίσκο, το Χιούστον, την Ατλάντα και το Κολόμπους το 2015.) «Και μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη δική μας αναζήτηση για την αγάπη και την έκσταση μέσα στο χάος της καθημερινής ζωής». Συγκρίνει το έργο του Ρουμί με τον Σαίξπηρ «για την απήχηση και την ομορφιά» του.
Ο Coleman Barks, ο μεταφραστής του οποίου το έργο προκάλεσε μια αμερικανική αναγέννηση του Ρουμί και τον κατέστησε τον ποιητή με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στις ΗΠΑ, σημειώνει τους λόγους που αυτός αντέχει στον χρόνο: «Η εκπληκτική φανταστική του φρεσκάδα. Η βαθιά λαχτάρα που αισθανόμαστε. Η αίσθηση του χιούμορ. Υπάρχει πάντα μια παιχνιδιάρικη διάθεση [αναμεμιγμένη] με σοφία.»
Το 1976 ο ποιητής Robert Bly έδωσε στον Barks ένα αντίγραφο της μετάφρασης του Ρουμί του Cambridge don AJ Arberry και είπε: «Αυτά τα ποιήματα πρέπει να απελευθερωθούν από τα κλουβιά τους». Ο Barks τα μετέτρεψε από ποιήματα με ξύλινη ακαδημαϊκή γλώσσα σε στίχο αμερικάνικου στιλ. Έκτοτε, οι μεταφράσεις του Barks έχουν προσφέρει 22 τόμους σε 33 χρόνια, συμπεριλαμβανομένων των The Essential Rumi, A Year with Rumi, Rumi: The Big Red Book και Rumi's father's spiritual Diary, The Drown Book, που έχουν εκδοθεί από το HarperOne. Έχουν πουλήσει περισσότερα από 2 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως και έχουν μεταφραστεί σε 23 γλώσσες.
Ένας νέος τόμος αναμένεται το φθινόπωρο. Rumi: Soul-fury and Kindness, το Friendship of Rumi and Shams Tabriz που περιλαμβάνει τις νέες μεταφράσεις του Barks για τα σύντομα ποιήματα του Ρουμί (rubai), και κάποιες εργασίες για τα Shams Tabriz’s Notebooks, που μερικές φορές ονομάζονται Τα λόγια του Shams Tabriz. «Όπως τα λόγια του Ιησού (το Ευαγγέλιο του Θωμά), είναι κρυμμένα εδώ και αιώνες», σημειώνει ο Μπάρκς, «όχι σε ένα κόκκινο δοχείο που θάφτηκε στην Αίγυπτο, αλλά στις κοινότητες των δερβίσηδων και τις βιβλιοθήκες της Τουρκίας και του Ιράν. Τα τελευταία χρόνια οι μελετητές άρχισαν να τα οργανώνουν και να τα μεταφράζουν στα Αγγλικά. "
800 χρόνια μπροστά από την εποχή του
«Μόλις τώρα», λέει ο Barks, «νομίζω ότι υπάρχει ένα ισχυρό παγκόσμιο κίνημα, μια ώθηση που θέλει να διαλύσει τα όρια που έχουν θέσει οι θρησκείες και να τερματίσει τη σεχταριστική βία. Λέγεται ότι άνθρωποι όλων των θρησκειών ήρθαν στην κηδεία του Ρουμί το 1273. Διότι, είπαν, βαθαίνει την πίστη μας όπου κι αν είμαστε. Αυτό είναι ένα ισχυρό στοιχείο για την απήχησή του τώρα.»
«Ο Ρουμί ήταν πειραματιστής, καινοτόμος μεταξύ των Περσών ποιητών και ήταν δάσκαλος των Σούφι», λέει ο Jawid Mojaddedi, μελετητής του πρώιμου και μεσαιωνικού σουφισμού στο Πανεπιστήμιο Rutgers και βραβευμένος μεταφραστής του Ρουμί. «Αυτός ο συνδυασμός μυστικιστικού πλούτου και τολμηρών προσαρμογών ποιητικών μορφών είναι το κλειδί για τη δημοτικότητά του σήμερα». Η πρώτη από τις τέσσερις κύριες καινοτομίες του Ρουμί είναι ότι απευθύνεται άμεσα στους αναγνώστες στο δεύτερο πρόσωπο, γεγονός σπάνιο, λέει ο Mojaddedi. «Νομίζω ότι οι σύγχρονοι αναγνώστες ανταποκρίνονται καλά σε αυτήν την αμεσότητα.» Δεύτερον είναι η επιθυμία του να διδάξει: «Οι αναγνώστες της λογοτεχνίας που εμπνέει έλκονται από την ποίηση του Ρουμί." Τρίτον, «η χρήση καθημερινών εικόνων». Και το τέταρτο, «η αισιοδοξία του για την επίτευξη της ένωσης μέσα στα λυρικά του ghazal. Η σύμβαση αυτής της μορφής είναι να τονίσει το ανέφικτο και τις σκληρές απορρίψεις του αγαπημένου. Ο Ρουμί γιορτάζει την ένωση. "
Ο Mojaddedi ολοκλήρωσε τη μετάφρασή του τριών από τους έξι τόμους του έργου του Ρουμί, το The Masnavi. Είναι, είπε, «το μεγαλύτερο μυστικιστικό ποίημα με τη μεγαλύτερη έμφαση που γράφτηκε ποτέ σε 26.000 δίστιχα, καθιστώντας το ένα σημαντικό έργο από μόνο του. Είναι, επίσης, αναμφισβήτητα το δεύτερο πιο σημαντικό κείμενο στον ισλαμικό κόσμο μετά το Κοράνι.» Το αρχικό περσικό κείμενο είχε τόσο μεγάλη επιρροή που κατά την Οθωμανική εποχή αφιερώθηκε ένα δίκτυο ιδρυμάτων στη μελέτη του.
Καθώς οι νέες μεταφράσεις τυπώνονται και το έργο του συνεχίζει να αντηχεί, η επιρροή του Ρουμί θα συνεχιστεί. Τα εμπνευσμένα λόγια του μας υπενθυμίζουν πώς η ποίηση μπορεί να είναι σταθερά, ένα κομμάτι της καθημερινής ζωής.
Σχόλια