Οι στερεοτυπικές αναπαραστάσεις της Ανατολής δεν περιορίζονται στη Μέση Ανατολή, αλλά αντίθετα φτάνουν στην κορύφωσή τους στις περιπτώσεις που οι κινηματογραφικές αφηγήσεις διαδραματίζονται σε ασιατικές χώρες όπως η Κίνα, η Ιαπωνία ή η Κορέα, οι οποίες συνήθως θεωρούνται ως μια ενιαία ενότητα που γίνεται προϊόν πολιτισμικής ιδιοποίησης (cultural appropriation).
‘Οπως έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα, οι καλλιτεχνικές οπτικοακουστικές αναπαραστάσεις φυσικά και δεν είναι αθώες, ενώ πολύ συχνά μπορούν να συσχετιστούν και με τις εκάστοτε γεωπολιτικές εξελίξεις.Έτσι, μια πληθώρα ταινιών φοβικών ως προς την Κορέα αλλά και τον σινο-ιαπωνικό πολιτισμό κυκλοφόρησε την περίοδο την περίοδο του 1950-60 κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ινδοκίνας και του πολέμου στο Βιετνάμ, με χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα τον «Άνθρωπο της Ματζουρίας» (Manchurian Candidate), όπου παρουσίαζε μια διεθνή συνωμοσία οπαδών του Μάο και της Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι υπνώτιζαν και χειραγωγούσαν Αμερικανούς Στρατιώτες.
Κάποια τα βασικότερα οριενταλιστικά αφηγηματικά μοτίβα (tropes) που αφορούν στις αναπαραστάσεις της Άπω Αντολής είναι η ο υπερτονισμός του εξωτικού στοιχείου- το οποίο δεν έχει πάντα απαραίτητα αρνητικές συνυποδηλώσεις -σε συνδυασμό με μία υπερσεξουαλικοποιημένη παρουσίαση των γυναικών της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Κορέας. Το δυτικό σινεμά φαντασιώνεται τη γυναίκα με καταγωγή από την Άνω Ανατολή ως σαγηνευτική γκέισα, χαρακτήρα άνιμε με πολύχρωμα μαλλιά και υπερτονισμένα σωματικά χαρακτηριστικά και κυρίως ως ένα αθώο αντικείμενο αποπλάνησης. Αυτού του είδους οι εμπεδωμένες αντιλήψεις για το φετίχ της ασιατικής ομορφιάς πιθανόν να εξηγούν και την «απέχθεια» για το φαινόμενο Γιόκο Όνο.
Η ομορφιά των γυναικών της Άπω Ανατολής με τα ολόμαυρα μαλλιά και την πορσελάνινη επιδερμίδα ωθεί συχνά τις δυτικές γυναίκες και διάσημους οίκους μόδας να μιμηθούν την σινο-ιαπωνική αισθητική. Αυτή είναι όμως η μία όψη της νομίσματος. Διότι οι υπερσεξουαλικοποιημένες εμφανίσεις των γυναικών μπορούν να συσχετιστούν και με τα εγκλήματα μίσους εναντίον των γυναικών με καταγωγή από την Ασία, τα οποία μαθαίνουμε μέσα από τα Hashtag #stopasianhate. Έτσι, λοιπόν οταν το 2021 ένας νεαρός Αμερικανός σκότωσε 8 εργάτριες Ασιατικής καταγωγής που δούλευαν σε σπα, η μόνη δικαιολογία για τα εγκλήματά του ήταν ότι οι εργάτριες στα σπα «τον ερέθιζαν».
Όσον αφορά στην παρουσίαση του περιβάλλοντος, εκτός από εξωτική, η Ασία μοιάζει να είναι αχανής, δύσκολη να την αντιληφθεί κανείς και άρα επικίνδυνη. Είναι το μέρος όπου συχνά στις ταινίες -πλέον και στην πραγματικότητα- ξεσπούν θανατηφόρες ασθένειες όπως η ασιατική γρίπη και αυτή η τεράστια διαφορά από το δομημένο δυτικό περιβάλλον οδηγεί πολύ τους δημιουργούς ταινιών να τοποθετούν τις φουτουριστικές ταινίες τους (π.χ. Blade Runner) σε χώρες που μοιάζουν με την Ιαπωνία ή την Κίνα, ή να αποδίδουν στους ανθρώπους του μέλλοντος «ασιατικά χαρακτηριστικά» (Cloud Atlas). Επιπλέον, πολύ συχνά η Κίνα ή η Ιαπωνία ακριβώς επειδή μοιάζουν τόσο ξένες αποτελούν το τοπίο, όπου εξελίσσονται ταινίες με θέμα την απώλεια ή και την ανακατασκευή του εαυτού του δυτικού υποκειμένου ή τις απωξενωμένες σχέσεις δυτικών ζευγαριών όπως παρακολουθούμε στο Lost in Translation της Σοφία Κόπολα ή στο Βαμμένο Πέπλο ( Painted Veil).
Φυσικά, ο κινηματογράφος αποτελεί ένα είδος προσωπικής απόλαυσης και αρκετές φορές θέλουμε να δούμε ταινίες απλά για να τις δούμε. Ωστόσο, οι ταινίες όπως και όλα τα έργα τέχνης αποτελούν και κοινωνικά κατασκευάσματα και παγιώνουν αντιλήψεις. Υπό αυτό το πρίσμα οι συνωμοσίες των Μαοιστών στον «Άνθρωπο της Ματζουρίας» δεν απέχουν και τόσο από θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με την εξάπλωση του Covid-19 και της «πρόθεσης» των Ασιατικών λαών «να μας εξαφανίσουν».
Τι (άλλο) να δούμε:
Κίνα
2046- Wong Kar Wai
Μαζί με το Chunking Express και το In the Mood for Love, το 2046 αποτελεί μια εξαιρετική τριλογία, στην οποία συναντάμε πολλαπλά επίπεδα αφήγησης και ίσως πρόκειται για μία απο τις αγαπημένες μας ταινίες εξαιτίας της λυρικότητάς της, των φαντασμαγορικών πλάνων και του απίθανου soundtrack.
Ιαπωνία
Rashomon- Akira Kurasawa
Μία ταινία για το ποια είναι εν τέλει η φύση της δικαιοσύνης. ‘Οπως σε όλα τα έργα του Kurasawa τα πλάνα όπου απεικονίζουν τις διάφορες καιρικές συνθήκες είναι εντυπωσιακά.
Hayao Miyazaki- Princess Mononoke
Ο Miyazaki μέσα από τις ταινίες χρησιμοποιεί το ιαπωνικό φολκλόρ και μύθους της Ιαπωνίας για να θίξει κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, τα οποία προσπαθούν να επιλύσουν ενδυναμωμένες ηρωίδες-αρχέτυπα.
Ν.Κορέα
Memories of a Murder- Bong Joon- Ho
Μπορεί ο Bong Joon- Ho να έγινε περισσότερο γνωστός μετά το όσκαρ που έλαβε για την ταινία του «παράσιτα», αξίζει όμως να δείτε τη συγκεκριμένη ταινία καθώς αναλύει ποια είναι εν τέλει η φύση του εγκλήματος και τι κάνει κάποιον εγκληματία.
Bonus: Hiroshima mon amour
Τέλος, εάν σας άρεσε το Lost in Translation αλλά θα θέλατε κάτι πιο βαθυστόχαστο, σας προτείνουμε ακόμα μία από τις αγαπημένες μας ταινίες, η οποία εξερευνά τις συνέπειες του Β' παγκοσμίου πολέμου και της καταστροφής της Χιροσίμα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Comments